Mieszko II "Otyły, Gruby" Piast (urodzony około 1220 roku, zmarł 18, 21 lub 22 października 1246 roku) herb
Syn Kazimierza I Piasta, księcia opolsko-raciborskiego i Wioli Asenowicz bułgarskiej(?), księżnej cieszyńskiej, regentki opolsko-raciborskiej.
Książę Opola od 13 maja 1229 a 1230 rokiem do 18, 21 lub 22 października 1246 roku, książę kozielski od 13 maja 1229 a 1230 rokiem do 18, 21 lub 22 października 1246 roku, książę Racibórza od 13 maja 1229 a 1230 rokiem do 18, 21 lub 22 października 1246 roku, książę Oświęcimia od 13 maja 1229 a 1230 rokiem do 18, 21 lub 22 października 1246 roku, książę kaliski i rudzki od 1234 roku do 1239 roku.
Poślubił przed 24 września 1238 a 1239 rokiem Judytę Piastównę (urodzona między 1222 a 1225 rokiem, zmarła 4 grudnia między 1257 a 1263 rokiem), córkę Konrada I Piasta, wielkiego księcia krakowskiego i zwierzchniego księcia Polski, księcia Mazowsza i Agafii Rurykowiczównej, córki Światosława Andrzeja Igoriewicza Rurykowicz, księcia przemyskiego.
Już Kazimierz w ostatnich latach rządów był uważany za sojusznika wrocławskiego kuzyna i to przymierze z wrocławskimi krewniakami było kontynuowane przez Violę i Mieszka "Otyłego" po dojściu do pełnoletności. Księżna i jej syn nadali w latach 30-tych i 40-tych XIII wieku szereg dóbr i przywilejów, których odbiorcami byli cystersi z Lubiąża i Ołbina oraz biskupi wrocławscy, a więc instytucje kościelne powiązane z Henrykiem "Brodatym". Widoczna jest zgodna polityka książąt śląskich wobec Kościoła. W latach 1232-1234 doszło do ustanowienia rządów regencyjnych Henryka w dzielnicy opolskiej. Ponieważ nie słyszymy o żadnych sporach, widocznie stało się to za zgodą Violi. Henryk nie zaprzeczał zresztą Mieszkowi praw do dziedzictwa. Występował tylko jako jego opiekun, choć faktyczna władza należała do niego. Viola nadal występuje w dokumentach jako "ducissa Opoliensis" w 1231, 1234, 1236 i 1238 roku. Brak informacji o walkach świadczy również o poparciu rządów Henryka w Opolu przez miejscowe możnowładztwo, występujące na dokumentach Brodatego. Nie można jednak mówić o zdradzie i porzucenie swych książąt przez opolskie elity.
Był najstarszym dzieckiem Kazimierza I i Violi bułgarskiej. Urodził się około 1220 roku. Imię otrzymał po dziadku Mieszku "Plątonogim". W chwili śmierci ojca miał 9 lub 10 lat, toteż w imieniu syna rządy objęła matka księżna Viola. W 1230 roku wystawia ona dokumenty za wolą i wiedzą baronów. Widocznie możni opolscy zaakceptowali rządy księżnej - wdowy. W tym czasie w jej otoczeniu pojawili się ci sami dostojnicy, którzy stanowili elitę urzędniczą i możnowładczą za panowania jej męża - kasztelanów kozielskiego Naczesława, toszeckiego Jana, opolskiego Zbrosława, kanclerza Sebastiana, podstolego Mikołaja syna Wasyla i innych. Nie ma więc żadnych zmian personalnych, toteż poparcie możnych umożliwiło jej przejęcie regencji w imieniu synów najpóźniej w 1230 roku. Sytuacja szybko jednak się skomplikowała, ponieważ z pretensjami do opieki wystąpił najbliższy męski krewny synów Kazimierza, książę wrocławski Henryk "Brodaty". Wiązało się to z jego polityką, której celem było trwałe opanowanie Krakowa (co najmniej). Księstwo opolskie ze względu na połączenie Wrocławia z dzielnicą senioralną odgrywało w tych zabiegach ważną rolę - stąd dążenia Henryka do jego podporządkowania. Brodaty po walkach z Konradem został w 1231 roku uznany za władcę Krakowa przez miejscowe możnowładztwo z rodem Gryfitów na czele. Mimo, że opinie historyków o stosunkach Violi, a później Mieszka z książętami wrocławskimi są rozbieżne, to wydaje się iż nie było większych spięć i konfliktów.
Wielu wyższych urzędników powołanych jeszcze przez Kazimierza zachowało tytuły podczas krótkich rządów Violi 1229/30-1232/34, regencji Brodatego i samodzielnego panowania Mieszka II. Należy do nich kasztelan opolski Zbrosław i łowczy Mikołaj syn Wasyla. Werner ze Sławnikowa wojewoda 1222-1228 był kasztelanem oświęcimskim w 1232 roku, a kozielskim za Mieszka. Mianowany wojewodą opolskim przez Violę Andrzej, był nim jeszcze w 1242 roku. Jak widać obdarzone zaufaniem Kazimierza i jego żony osoby nadal uczestniczyły w życiu publicznym. Można więc stwierdzić, że Henryk został opiekunem Mieszka za zgodą wszystkich zainteresowanych. Oczywiście Mieszka nikt wówczas o zdanie nie pytał, a w jakim stopniu ta zgoda została na Violi wymuszona to rzecz dyskusyjna. Godząc się na to nie zaniedbała ochrony praw syna. Wystarała się w 1233 o bulle papieża Grzegorza IX, która nakazywała arcybiskupowi gnieźnieńskiemu Pełce, biskupom wrocławskiemu Tomaszowi i ołomunieckiemu Robertowi zatroszczyć się o prawa Violi i jej synów. Mieszko wraz z matką przebywał zapewne w Opolu lub Raciborzu. Trudno jednak powiedzieć coś więcej o jego wychowaniu czy warunkach w jakich dorastał.
W każdym razie Henryk drogą dyplomatycznych zabiegów utrzymał władzę nad Opolszczyzną do śmierci 19 marca 1238 roku. Mieszko II miał wtedy 18 lat i według ówczesnych pojęć był w pełni dojrzałym człowiekiem. Nie wiemy dokładnie w jaki sposób doszło do przekazania władzy młodemu księciu. Po Brodatym całość jego państwa objął Henryk II "Pobożny". Składało się ono z Dolnego Śląska, księstwa opolskiego, ziemi krakowskiej i sandomierskiej i większości Wielkopolski. W ciągu krótkich rządów udało się utrzymać Henrykowi II całość państwa, choć w niektórych przypadkach zasady, na których opierały się jego rządy uległy zmianie. Dotyczyło to księstwa opolsko-raciborskiego, gdzie samodzielne rządy najpóźniej w kilka miesięcy po śmierci Brodatego w 1238 roku objął Mieszko. Obyło się bez konfliktów, ponieważ młody książę kontynuował linię polityczną ojca - ścisłą współpracę i sojusz z książętami wrocławskimi. Henryk "Pobożny" zapewnił sobie współdziałanie i uległość niedoświadczonego Mieszka, otoczonego doradcami z których większość współpracowała lojalnie z Brodatym. Pobożnemu wystarczał sojusz i jakaś forma opieki czy luźnego zwierzchnictwa nad księciem opolskim, dzięki czemu komunikacja Wrocławia z Krakowem nie była zagrożona. Pozyskał sobie Mieszka nadając ziemię kaliską i rudzką (wieluńską) w Wielkopolsce w 1238 roku jego młodszemu bratu, za którego władzę sprawowała Viola. Tak więc synowie Kazimierza nie mieli powodów, aby zrywać więzy łączące ich z Henrykiem i popierali jego polityczne dążenia. Przed 24 września 1239 roku Mieszko pojął za żonę córkę Konrada Mazowieckiego Judytę. Niektórzy historycy widzą w tym próbę nawiązania sojuszu z rywalem Henryków śląskich, inni uważają, że małżeństwo Mieszka miało służyć zbliżeniu Henryka z Konradem - dwie córki Pobożnego poślubiły synów mazowieckiego księcia.
Prawdopodobnie władzę w Księstwie Opolsko-Raciborskim przejął w 1239 roku, bo w tym to roku poświadczył dokumentalnie w Koźlu darowiznę kawałka ziemi, którą uczynił joannitom z Grobnik i Makowa Gosław z Jedłownika. W 1241 roku w dokumencie dla biskupa Wawrzyńca zaświadczył książę, iż nie będzie brał z biskupich włości ludzi na potrzeby wojenne. Chodziło tu o Ujazd i Gościęcin. Pośród świadków wymieniony jest Mikołaj, kasztelan z Koźla.
Na początek rządów Mieszka przypada najazd Mongołów na Polskę. Wprawdzie głównym celem pochodu Mongołów były Węgry, ale jeden z korpusów wykonał pomocnicze uderzenie na Polskę. Miało to uniemożliwić udzielenie Węgrom pomocy przez książąt polskich. Atak tatarski przyniósł Polakom zimą 1241 roku szereg klęsk. Tatarzy zdobyli Lublin, Sandomierz, pobili rycerstwo małopolskie w bitwie pod Chmielnikiem 18 marca, a następnie spalili Kraków. Po tych sukcesach pociągnęli na Śląsk, gdzie jako pierwszy stawił im czoła Mieszko II. Rozbił on pod Raciborzem jakiś odział tatarski. Starannie przygotował też do obrony zamek raciborski i spalił most na Odrze, a potem wycofał się na północ osłaniając koncentrację głównych sił śląskich dowodzonych przez Pobożnego. Pod Opolem doszło do jakiegoś starcia Mieszka z Tatarami - być może oblegali lub zdobyli miasto( w wałach otaczających Ostrówek znaleziono groty strzał mongolskich).
W decydującym starciu pod Legnicą Mieszko stawał dzielnie dowodząc jednym z hufców armii Pobożnego. Atak Mieszka prawie zmusił Tatarów do odwrotu, ale jak opisuje Długosz przed walczącymi oddziałami opolskimi pojawił się jakiś człowiek, który krzykiem wezwał rycerzy do ucieczki. Mieszko z większością sił opuścił pole bitwy, nie zważając, że walczyły jeszcze hufce samego Henryka. Bitwa zakończyła się klęską i śmiercią Pobożnego. Sam Mieszko schronił się w grodzie legnickim. Po jego krótkim oblężeniu Tatarzy wycofali się w 1241 roku, ze Śląska szlakiem na Opole i Racibórz. Jeżeli relacja Długosza zasługuje na wiarygodność, to Mieszko odegrał niezbyt chlubną rolę w bitwie legnickiej. W początkach maja 1241 powrócił do Raciborza.
Śmierć Pobożnego stworzyła nową sytuację polityczną - jego małoletni synowie nie byli w stanie utrzymać ojcowskiego państwa. Mimo że część możnych małopolskich powołała na tron najstarszego syna Henryka Bolesława, to w sierpniu 1241 roku Kraków opanował Konrad Mazowiecki. Być może Mieszko trzymał się na uboczu. Wyczekująca postawa mogła wynikać z faktu, że wojna dotyczyła jego teścia i syna dawnego sojusznika. Zresztą syn Pobożnego Bolesław "Rogatka" szybko zrezygnował ze starań o Kraków. Dalsze walki o stolicę toczyły się między Konradem a synem zamordowanego w Gąsawie Leszka "Białego", Bolesławem "Wstydliwym". W tą fazę walk Mieszko włączył się aktywnie, być może licząc na powiększenie dzielnicy kosztem ziemi krakowskiej.
25 marca 1243 roku w Mechnicy koło Raciborza książę spotkał się z matką i bratem - tematem rozmów była zapewne planowana wyprawa na Kraków i ewentualna pomoc dla Władysława wobec zagrożenia jego panowania w Kaliszu przez książąt wielkopolskich. W końcu maja Mieszko wkroczył z wojskiem do ziemi krakowskiej i połączył się z Konradem. Jednak w bitwie pod Suchodołem 25 maja 1243 roku pobił ich wojewoda krakowski Klemens z Ruszczy. Niemniej jednak Mieszko nadal wspomagał teścia w walkach o Kraków. Zaangażowany w te wydarzenia nie udzielił wsparcia bratu - w 1244 roku Przemysł I wielkopolski wyparł Władysława z Kalisza. Wizja utraty resztek wielkopolskich posiadłości i powrót brata na Śląsk mogły w przyszłości skomplikować sytuację Mieszka. W każdym razie przymierze z Konradem przyniosło Mieszkowi pewne korzyści. Po zwycięskiej bitwie pod Żarnowem w 1246 roku Konrad zajął grody w Piekarach i Lelowie. Ten ostatni otrzymał Mieszko. Niedługo cieszył się nowym nabytkiem, ponieważ zmarł jeszcze w tym samym roku.
Krótkotrwałe panowanie Mieszka - jego samodzielne rządy trwały od 1239 do 1246 roku - i wczesna śmierć nie dają podstaw do głębszej charakterystyki jego polityki wewnętrznej. Cechą rządów księcia, szczególnie widoczną jest hojność wobec instytucji kościelnych (być może dlatego, że zachowały się głównie dokumenty dotyczące nadań). Biskup wrocławski Tomasz otrzymał kilka wsi i zwolnienie posiadłości od ciężarów. Poparciem cieszyli się też cystersi z Ołbina i Lubiąża, którzy otrzymali zgodę na przeniesienie ich dóbr wokół Kazimierza na prawo niemieckie i 500 łanów do kolonizacji w ziemi oświęcimskiej. Norbertanki w Czarnowąsach dostały wieś Brzezie. Obdarował też Mieszko zakony rycerskie - joannici z komandorii koło Głubczyc otrzymali 100 grzywien. W Raciborzu ufundował książę klasztor dominikański, a on lub jego matka ufundowali w Opolu kolegiatę Św. Krzyża (w 1239 roku występuje jej prepozyt Grzegorz). Prawdopodobnie sprowadzili też do miasta franciszkanów około 1238 roku (uszli oni przed najazdem tatarskim 1240/1241).
Nie wiemy dokładnie, które miasto było stolicą Mieszka. Większość wzmianek źródłowych łączy go z Raciborzem. Być może w okresie regencji w Opolu przebywali urzędnicy Brodatego, a małoletni książę z matką wychowywał się w Raciborzu - stąd sentyment do tego miasta. Możliwe, że wiązało się to ze zniszczeniami w Opolu podczas najazdu Mongołów. Rozpoczęta w 1228 roku budowa zamku opolskiego nie była jeszcze zakończona, co mogło skłonić Mieszka do rezydowania w Raciborzu.
W otoczeniu Mieszka widzimy niektórych urzędników jego ojca i matki. Należeli do nich kasztelanowie oświęcimski Klemens, opolski Zbrosław, kozielski Werner. Pojawia się w źródłach spora grupa urzędników dworskich i ziemskich, którzy swe wyniesienie zawdzięczali Mieszkowi. Na czoło doradców młodego księcia wybili się kanclerz Mikołaj, skarbnik i podkomorzy Raszyca. Podobnie jak za Kazimierza I większość urzędników stanowili Polacy. Jedyne obce imiona wśród nich to kasztelan kozielski Werner, komornik księżnej Bertold i notariusz Gotard.
Zapewne wzorem ojca i dziada popierał Mieszko kolonizację terenów księstwa, zwłaszcza na pograniczu śląsko-małopolskim. Może z tym związane były nadania dla instytucji kościelnych oraz przywileje lokacyjne dla miast i wsi. Z pewnością - choć w mniejszym stopniu niż na Dolnym Śląsku - wzrosła liczba obcych przybyszów w państwie Mieszka. Dotyczyło to głównie miast. W Raciborzu źródła wymieniają wójta Collina, Flamandczyka. Rozwój gospodarczy państwa Mieszka został chwilowo powstrzymany przez najazd mongolski, który przyniósł znaczne zniszczenia i straty ludnościowe.
Mieszko II "Otyły" żonaty był z Judytą, córką Konrada Mazowieckiego. Kiedy doszło do wojny pomiędzy Konradem a Bolesławem "Wstydliwym" o dzielnicę krakowską, Mieszko stanął po stronie teścia. W bitwie pod Suchodołem 25 maja 1243 roku został poważnie ranny. W październiku 1245 roku książę sporządził w Koźlu testament. Pośród świadków ostatniej woli księcia na pierwszym miejscu wymieniony został Mikołaj, kasztelan kozielski. W testamencie książę wyraził życzenie, aby przy śmierci asystowało mu dwóch dominikanów: Czesław i Jacek, z którymi byt zaprzyjaźniony. Mieszko II "Otyły" życzył sobie być pochowanym u dominikanów w Raciborzu, którym przeznaczył na budowę klasztoru 200 grzywien srebra. Krzyżakom ofiarował książę 100 grzywien z zamianą na inny ekwiwalent.
Po śmierci Mieszka Krzyżacy długo domagali się owej sumy od Raciborza, Koźla i Cieszyna. Dotarli nawet do papieża. Nie wiadomo jednak czy mieszczanie zapłacili. Dochody ze swoich włości, tj. z Zalesia i ze Sławięcic przekazał książę w testamencie Kapitule Wrocławskiej, pod warunkiem, że w każdą rocznicę jego śmierci ubodzy otrzymają jeden bezpłatny posiłek. W chwili spisywania testamentu Mieszko II nie miał syna, przeto swoje księstwo przekazał bratu.
Informacje dotyczące daty dziennej śmierci Mieszka są sprzeczne - 18, 21 lub 22 października 1246 roku. Nie jest znane miejsce jego śmierci. Umierając był młodym człowiekiem, miał około 26 lat. Przydomek Mieszka II - Otyły, nadany mu przez kronikę śląską, wskazuje być może na jakieś schorzenie spowodowane nadmierną tuszą, które przyczyniło się do przedwczesnego zgonu księcia. Długosz przekazał wiadomość o bezpotomnej śmierci Mieszka. Choć nie jest ona potwierdzona przez żadne inne źródło, wydaje się prawdopodobna. Mimo iż był żonaty od 1239 roku Mieszko II nie pozostawił następcy. Jego żona, Judyta córka Konrada Mazowieckiego przyszła na świat w latach 1222-1226 i była nieco młodsza od niego. Po zgonie Mieszka poślubiła w 1252 roku księcia wrocławskiego Henryka III "Białego", jednego z bardziej udanych synów Henryka "Pobożnego". Miała z nim syna, Henryka IV "Probusa". Judyta zmarła 4 grudnia między 1257 a 1265 rokiem. Mieszko przed śmiercią (zapewne w 1245 roku) sporządził testament. Najważniejszą jego klauzulą była decyzja o przekazaniu księstwa opolskiego bratu, Władysławowi w razie bezpotomnej śmierci. Żonie zapisał Mieszko Toszek z okręgiem lub 500 grzywien, a matce grody w Cieszynie i Raciborzu. Znalazły się tam też hojne zapisy dla instytucji kościelnych. W testamencie wyraził książę życzenie, aby pochowano go w kościele dominikanów w Raciborzu, lecz czy tak się stało na pewno nie wiemy- nie jest znane miejsce jego ostatniego pochówku.
Żródła:
"SŁOWNIK WŁADCÓW POLSKI I PRETENDENTÓW DO TRONU POLSKIEGO" - Marcin Spórna, Piotr Wierzbicki.
Mieszko II Otyły (Gruby) w "Poczet.com"
PIASTOWSCY KSIĄŻĘTA KOŹLA autorka - ZYTA ZARZYCKA